Hệ thống cảnh báo động đất mới của Google không còn phụ thuộc vào thiết bị địa chấn chuyên dụng, mà chuyển sang một hướng đi táo bạo hơn: tận dụng mạng lưới điện thoại Android toàn cầu. Đây được xem là bước ngoặt trong nỗ lực cảnh báo sớm thiên tai tại những khu vực thiếu hạ tầng chuyên biệt.
Mạng lưới Android trở thành cảm biến địa chấn toàn cầu
Google tận dụng cảm biến chuyển động trong điện thoại Android để tạo ra một hệ thống cảnh báo động đất quy mô toàn cầu, đặc biệt hiệu quả ở các quốc gia thiếu hạ tầng chuyên dụng.
Cơ chế hoạt động
Trong giai đoạn từ 2021 đến 2024, Google đã sử dụng cảm biến chuyển động trên hơn 2 tỷ điện thoại Android để phát hiện hơn 11.000 trận động đất, theo thông tin từ tạp chí Nature. Hệ thống đã gửi cảnh báo đến hàng triệu người dùng tại 98 quốc gia, nhiều trong số đó không có hệ thống cảnh báo chính thức.
Thay vì đặt cược vào độ chính xác của từng thiết bị, Google lựa chọn con đường tận dụng quy mô. Khi hàng loạt điện thoại cùng ghi nhận rung chấn bất thường, hệ thống sẽ phân tích và đối chiếu để xác định tâm chấn và phát đi cảnh báo.
Tốc độ phản hồi và khả năng cảnh báo
Trong trường hợp phát hiện rung chấn đủ mạnh, cảnh báo “Take Action” được gửi ngay lập tức tới các thiết bị Android nằm gần tâm chấn nhất. Tốc độ và tính tự động hóa là hai yếu tố giúp hệ thống này ghi điểm trong mắt người dùng lẫn các tổ chức phòng chống thiên tai.
Tăng trưởng vượt bậc về mức độ tiếp cận cảnh báo
Trước khi hệ thống được triển khai vào năm 2020, phần lớn cảnh báo động đất chỉ tiếp cận được một số lượng giới hạn người dùng thông qua cơ quan khí tượng hoặc mạng lưới cảm biến quốc gia. Tuy nhiên, kể từ khi Google đưa nền tảng này vào hoạt động, số người nhận được cảnh báo đã tăng gấp 10 lần so với năm 2019.
Con số này cho thấy tiềm năng của công nghệ đại chúng trong việc ứng phó thiên tai, nhất là ở những nơi chưa có hệ thống cảnh báo chính thức.
Không cần đến thiết bị chuyên dụng đắt đỏ, chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh kết nối mạng là đủ để người dân ở bất kỳ đâu cũng có cơ hội được cảnh báo kịp thời.
Minh bạch trong hệ thống cảnh báo và nỗi lo từ thuật toán độc quyền
Dù hệ thống cảnh báo động đất bằng Android mang lại hiệu quả, giới khoa học vẫn đặt dấu hỏi về mức độ minh bạch trong cách Google xử lý và chia sẻ dữ liệu.
Yêu cầu tiếp cận dữ liệu
Mặc dù hiệu quả hệ thống là điều không thể phủ nhận, nhưng một số nhà khoa học vẫn bày tỏ sự lo ngại về tính minh bạch.
Google đã công bố một phần dữ liệu phân tích trên tạp chí Science, tuy nhiên các chuyên gia vẫn chưa thực sự hài lòng. Ông Allen Husker – nhà địa chấn học tại Viện Công nghệ California chia sẻ:
“Tôi sẽ yên tâm hơn nếu các nhà khoa học độc lập được tiếp cận dữ liệu và thuật toán của hệ thống này.”
Nỗi lo về thuật toán độc quyền
Câu hỏi đặt ra là: thuật toán Google sử dụng để xác định rung chấn có đáng tin cậy trong mọi tình huống? Việc mở rộng quyền truy cập cho giới nghiên cứu độc lập có thể giúp hệ thống hoàn thiện hơn, đồng thời tăng tính tin cậy với cộng đồng khoa học toàn cầu.
Thuật toán chưa hoàn hảo và bài học thực tế từ Thổ Nhĩ Kỳ
Dù hoạt động dựa trên trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn, hệ thống cảnh báo của Google vẫn chưa thể tránh khỏi sai sót, đặc biệt trong những tình huống khẩn cấp có quy mô lớn và diễn biến phức tạp.
Sự cố tại Thổ Nhĩ Kỳ
Một sự cố đáng chú ý đã diễn ra vào tháng 2/2023, khi hai trận động đất lớn tại Thổ Nhĩ Kỳ không được hệ thống đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng. Có tới 4,5 triệu cảnh báo được phát đi, nhưng mức độ khẩn cấp không đủ cao, khiến nhiều người dùng không phản ứng kịp thời.
Bài học và cải tiến sau sự kiện
Sau sự kiện này, Google đã nâng cấp thuật toán và mô phỏng lại kịch bản. Kết quả cho thấy nếu sử dụng phiên bản cập nhật, hệ thống hoàn toàn có thể gửi cảnh báo mạnh hơn tới 10 triệu thiết bị, giúp giảm thiểu đáng kể thiệt hại nhân mạng và vật chất.
Công nghệ cảnh báo dựa vào cộng đồng dù tiên tiến nhưng vẫn không thay thế hoàn toàn cho các giải pháp truyền thống, nhất là trong các tình huống khẩn cấp đòi hỏi mức độ chính xác tuyệt đối.
Góc nhìn từ chuyên gia
Giới chuyên gia thống nhất rằng, hệ thống cảnh báo của Google nên được xem như một công cụ hỗ trợ, chứ không phải giải pháp thay thế cho mạng lưới địa chấn chuyên dụng. Đây là sự bổ sung quan trọng, nhất là ở những quốc gia đang phát triển, nơi hạ tầng cảnh báo vẫn còn nhiều hạn chế.
Chính Google cũng xác nhận điều này trong tuyên bố gửi tới tạp chí Nature, rằng công nghệ họ phát triển nhằm bổ trợ, không cạnh tranh với hệ thống quốc gia. Mục tiêu cuối cùng vẫn là giúp nhiều người hơn được cảnh báo sớm hơn, từ đó giảm thiểu rủi ro trong các thảm họa tự nhiên khó lường.
Kết luận
Hệ thống cảnh báo động đất bằng điện thoại Android của Google cho thấy tiềm năng công nghệ khi được ứng dụng vào an toàn cộng đồng. Tại KJC, chúng tôi tin rằng những sáng kiến như thế này có thể góp phần bảo vệ hàng triệu người trên toàn thế giới.
